Kunstgras recycling is een actueel onderwerp. Dit komt door de circulaire transitieagenda en door een uitzending van Zembla “”De Kunstgrasberg”” van woensdag 12 september 2018. Recycling van kunstgras is negatief in het nieuws gekomen. In de ZEMBLA-uitzending schets ZEMBLA het volgende beeld: “”recyclingbedrijven kunstgras overtreden structureel de milieuregels”” en “”ten koste van het milieu wordt hier geld verdiend””
Dit is de 4e “”Zembla”” uitzending met het onderwerp kunstgras. Kunstgras is hierdoor een soort meetlat geworden van veel actuele “”maatschappelijke”” onderwerpen.
Product, vervuiling, journalistiek interpretatie, normen, wetgeving, praktijk, duurzaamheid, recycling. Met deze pagina gaat we dieper in de betreffende materie, feiten en mogelijke oplossingen en kansen.
Renovatie kunstgras voetbalvelden
Er worden in Nederland ca.150-200 st kunstgras voetbalvelden per jaar gerenoveerd. (van de ca. 2500 st. kunstgras voetbal wedstrijdvelden).
Definitie van renovatie is: aanpassing, modernisering, vervanging. Kunstgras renoveren is het vervangen van de kunstgras toplaag. Dit zijn voornamelijk velden tussen de 8 en 15 jaar oud. Deze kunstgrasvelden (KNVB wedstrijdvelden) voldoen in veel gevallen niet meer aan de NOC&NSF KNVB 2-18 gebruiksnorm. Het voldoen aan de gebruiksnorm is de ondergrens voor veilig gebruik.
Hoeveelheid oppervlakte op te ruimen en af te voeren kunstgras is afhankelijk van formaat van het te renoveren kunstgrasveld. Oppervlakte kunstgras is exclusief de buitenste 0,5 m, deze bestaat bij 90% van de kunstgrasvelden uit een betontegel. (zie foto) Hieronder oppervlakte op te ruimen kunstgras per soort veld. In Nederland hebben 90 % van de kunstgrasvelden het formaat: KNVB bijveld.
- KNVB Bijveld 100 x 64 m (incl. 4 m uitloop rondom 108 x 72 m dit is incl. tegel. Op te ruimen kunstgras 107 x 71 = 7597 m2
- KNVB Hoofdveld 105 x 68 (incl. 4 m uitloop rondom 113 x 76 m dit is incl. tegel. op te ruimen kunstgras 112 x 75 = 8400 m2
Dit komt neer op ca. 1.100.000 en 1.520.000 m2 voetbal kunstgras matten per jaar. Dit staat nog los van te renoveren kleinere voetbalvelden (trapveldjes) en trainingsvelden.
Hoeveelheid af te voeren materialen (ton) is afhankelijk van de toegepaste kunstgras vezelhoogte (systeem met of zonder foam) en type infill.
Bij een op te ruimen kunstgrasvoetbalveld komt per veld: ca. 350 – 400 ton aan grondstof / afval vrij* (*SBR infill kunstgrasveld 50-60 mm poolhoogte) Hoeveelheid vrijgekomen afvalstoffen is sterk afhankelijk van gekozen type kunstgras, poolhoogte, type infill en toepassing van foam. Het feit is ook dat deze hoeveelheid voornamelijk in de periode: juni-augustus van elk jaar vrijkomen. Het is dus logisch dat opslag locaties aan het einde van de zomer vol liggen met kunstgrasrollen. Recyclingbedrijven moet ook de tijd krijgen om het afvalproduct te recyclen.
Een kunstgrasvezel is meestal gemaakt van polyethyleen (PE) met een primary backingmateriaal van polypropyleen (PP) dat de structuur verschaft en tussenruimte waarin de vezel is getuft. Aan onderzijde van kunstgras zit kunstgras backing (primair backing) van latex of PU. Dit is om de kunstgrasvezel (tuft) vast in de backing/tuftdoek vast te zetten (goede poolhechting). Een op te ruimen voetbal kunstgrasveld bestaat gemiddeld uit de volgende componenten (excl. fundering).
- Kunstgrasvezel (PE/ PP): ca. 14.000 kg (ook afhankelijk van poolhoogte, type en steek bezetting);
- Kunstgras backing (latex of PU en tuftdoek): ca. 8000 kg;
- Stof en fijne materialen (mos, grond, gras, stof, ect) ca. 5000-8000 kg;
- Mengsel zand/SBR infill : ca. 320 – 370 ton (afhankelijk van poolhoogte en het gekozen kunstgras systeem);
Renovatie kunstgras hockeyvelden
Er worden in Nederland ca. 45-60 kunstgras hockeyvelden per jaar gerenoveerd (van de ca. 950 kunstgras hockeyvelden).
Dit zijn voornamelijk velden tussen de 10 en 15 jaar oud. Deze kunstgrasvelden voldoen in veel gevallen niet meer aan de NOCNSF-KNHB2-18 norm. Een hockeyveld heeft een oppervlak van 99,40 m x 59 m. De constructie van de laatste 500 mm van de uitloop mag anders worden uitgevoerd en bestaat vaak uit een betontegel. Hierdoor is oppervlakte van het kunstgras n veel gevallen 98,40 x 58 m. (maatvoering uitzonderingen uitgesloten).
- Kunstgras KNHB hockeyveld wedstrijdveld is 99,40 x 59 m (incl. uitloop rondom). Op te ruimen kunstgras 98,40 x 58 = 5708 m2* (* velden met meer uitloop is mogelijk)
Dit komt neer op ca. 285.000 m2 Hockey kunstgras matten per jaar. Dit getal is een indicatie.
Hoeveelheid af te voeren materialen (ton) is afhankelijk van de toegepaste type kunstgras. Er zijn 3 type hockey kunstgrasvelden: Waterkunstgras, semi-waterkunstgras of zandkunstgras.
Per type op te ruimen hockey kunstgrasveld komt andere kg grondstof / afval vrij. Een op te ruimen hockey kunstgrasveld bestaat gemiddeld uit de volgende componenten. E-layer of foam zijn niet opgenomen.
Hockey zandkunstgras (met infill zand) * genoemde gewichten is een indicatie.
- Kunstgrasvezel (Pe/ PP): ca. 9.000 kg (ook afhankelijk van poolhoogte, type en steek bezetting);
- Kunstgras backing (latex en tuftdoek): ca. 5000 – 6500 kg;
- Stof en fijne materialen (mos, grond, gras, stof, ect) ca. 2500-4000 kg;
- Zandinfill : ca. 140 ton (afhankelijk van poolhoogte en het gekozen kunstgras systeem);
Hockey semi-waterkunstgras (5-10 kg infill zand) (genoemde gewichten is een indicatie)
- Kunstgrasvezel (Pe/ PP): ca. 7.000- 10.000 kg (ook afhankelijk van poolhoogte, type en steek bezetting);
- Kunstgras backing (latex en tuftdoek): ca. 5000 – 6500 kg;
- Stof en fijne materialen (mos, grond, gras, stof, ect) ca. 2500-4000 kg;
- Zandinfill : ca. 50 ton (afhankelijk van poolhoogte en het gekozen kunstgras systeem);
Hockey waterkunstgras (geen infill zand) (genoemde gewichten is een indicatie)
- Kunstgrasvezel (Pe/ PP): ca. 20.000 kg (ook afhankelijk van poolhoogte, type en steek bezetting);
- Kunstgras backing (latex en tuftdoek): ca. 5000 – 10.000 kg;
- Stof en fijne materialen (mos, grond, gras, stof, ect) ca. 2500-4000 kg;
Afvoer kunstgras sportveld wet milieubeheer
Bij renovatie van kunstgrasvelden komen diverse materialen vrij. Deze materialen worden opgeslagen, afgevoerd naar een verwerker of opnieuw toegepast in het kunstgrasveld. Wanneer sprake is van een afvalstof (zoals de vrijgekomen toplaag / kunstgras, met of zonder infill) moet de ontdoener (vaak een gemeente) rekening houden met de eisen en regels die voortkomen uit de afvalstoffenwetgeving. (Wet Milieubeheer).
De Wet Milieubeheer geeft voorts definities aan, onder meer voor het begrip wat is een “afvalstof”. Een relevant onderdeel van de Wet milieubeheer is hoofdstuk 10 dat gaat over afvalstoffen. In dit hoofdstuk worden alle aspecten voor het afvoeren en beheer van afvalstoffen geregeld. Dit betreft zaken als vergunningverlening, doelstellingen, melding/registratie en het exporteren van afval. Diverse zaken zijn nader uitgewerkt in besluiten en regelingen. Zo is het melden en registreren van afvalstoffen nader uitgewerkt in het “Besluit melden bedrijfsafvalstoffen en gevaarlijke afvalstoffen” en de bijbehorende regeling. Een regeling op Europees niveau is van directe toepassing, zoals de Europese Verordening voor de Overbrenging van Afvalstoffen.
Een ontdoener heeft de verplichting om via de wet milieubeheer zich te ontdoen van een afvalstof. Veel gemeenten als ontdoener nemen in bestek of werkomschrijvingen eisen op.(afvoeren naar een erkende verwerkingsinrichting) Als een hoofdaannemer namens de eigenaar (ontdoener) het afvalproduct brengt bij een “”erkende verwerker of de ontvanger”” en de ontvanger accepteert het afval product volgens de procedure (begeleidingsbrieven en erkende verwerker) dan is de ontdoener gevrijwaard van het afval en verder verplichting. Juiste documenten en registratie van hoeveelheden en accepatie door erkende verwerker van het afval zijn belangrijk als bewijslast. De erkende verwerker neemt bij inname de juridische verplichting van het afval product over. Het is belangrijk dat de erkende verwerker op de VIHB lijst staat als inzamelaar. VIHB-lijst (Vervoerders, Inzamelaars, Handelaars en Bemiddelaars). Wat de erkende verwerker er mee doet is niet aan ontdoener. Dit is in de praktijk niet door een ontdoener te controleren.
Er zijn gemeenten die bewust een restproduct van het kunstgras recycling proces kopen in het kader van de circulaire economie. Dat dit nog niet afdoende is voor een oplossing voor de gehele afvalberg is duidelijk. De vraag naar circulaire producten vanuit de opdrachtgevers liggen er zeker.
Het controle proces (toezicht en handhaving) van de betreffende milieuvergunning en wetgeving ligt bij de betreffende gemeente van huisvesting afvalverwerker samen met de betreffende provincie.
Euralcode afvoer kunstgras
Een afvalstof dient conform wet milieubeheer afgevoerd te worden onder een afvalstof “”Euralcode””.
Uitleg en noodzaak van een Euralcode: Om eenduidige karakterisering van afvalstoffen binnen de lidstaten van de Europese Unie mogelijk te maken is door de Commissie van de Europese Gemeenschappen één lijst met afvalstoffen aangenomen. Deze Europese afvalstoffenlijst (EURAL) bevat circa 840 verschillende afvalstoffen, deels gerangschikt naar herkomst, namelijk de bedrijfstak of bedrijfsactiviteit waarbij de afvalstof vrijkomt of naar soort van afvalstof. Elke afvalstof is voorzien van een zes-cijferige code (euralcode). Een kunstgrasmat valt onder 17.02 en een kunstgrasmat met infill valt onder 17.09. Hieronder de verschillende Euralcodes met betrekking tot kunstgras.
- Kunstgrasmat exclusief instrooimateriaal: Euralcode: 17.02.03c valt onder 17 02 hout, glas en kunststof;
- Kunstgrasmat inclusief instrooimateriaal: Euralcode: 17.09.04c valt onder 17 09 overig bouw- en sloopafval;
- Kunstgras infill Euralcode: 17.09.04c valt onder 17 09 overig bouw- en sloopafval;
De ontdoener (eigenaar van het kunstgrasveld) dient de Euralcode te vermelden in bestekken of werkomschrijvingen en de aannemer / transporteur dient de Euralcode op de transport begeleidingsformulieren te vermelden.
In de praktijk is het lastig om uit oude kunstgrasvelden de infill te verwijderen. In 98 % van de kunstgras renovaties doet de eigenaar dit niet en gaat het kunstgras met infill naar een erkende verwerker. Er zijn machines in de markt die de kunstgrasmatten op het veld kunnen uitkloppen.
Hierbij een link naar: bepaling Euralcode
Hierbij een link naar Bodemplus+: Mogen bouwstoffen die vrijkomen bij de renovatie van een kunstgrasveld, zonder milieu hygiënische keuring hergebruikt worden
Gerecycled’ klinkt sympathiek, maar staat niet automatisch gelijk aan duurzaam
Recycling en verwerking van kunstgrasmat
De verwerking van kunstgras in Nederland moet voldoen aan de minimumstandaard uit het Landelijk AfvalbeheerPlan(LAP). De infill en kunststoffen waaruit het kunstgras bestaat moeten zo veel mogelijk gescheiden worden. De minimumstandaard voor de verwerking van deze gescheiden materialen is voornamelijk recycling. In het LAP wordt dit nader toegelicht. Zie deze link: Afval of grondstof.
Kunstgras afvalstof of voorgezet gebruik circulair
De vrijkomende kunstgrasmat (sportveld) is een afvalstof. Het begrip ‘afvalstof’ is sinds 1975 gedefinieerd in de Kaderrichtlijn afvalstoffen (Kra) als “elke stof of elk voorwerp waarvan de houder zich ontdoet, wil ontdoen of moet ontdoen”. Bij de wijziging van deze richtlijn in 2008 zijn naast de definitie van het begrip ‘afvalstof’ (artikel 3) twee nieuwe bepalingen geïntroduceerd om onderscheid te maken tussen afvalstoffen en producten (niet-afvalstoffen): artikel 5 (bijproducten) en artikel 6 (einde-afvalstatus). Toetsing afval of grondstof zie deze link: Afval of grondstof. Vooral voor de circulaire economie is deze definitie erg belangrijk.
Hergebruik (circulair) van kunstgras is afhankelijk van de beoogde toepassing. Om te bepalen of het echt hergebruik kan worden zal het bevoegd gezag moeten beoordelen of het gaat om afval of voorgezet gebruik, hierbij kunnen ze toetsen aan de indicatieve toetsingsgronden van de route ‘voortgezet gebruik’. Hiervoor kan gebruik worden gemaakt van de leidraad Afvalstof of Product: https://lap3.nl/publish/pages/138148/ienw_leidraad_afvalstof_of_product_jul2018.pdf leidraad Afvalstof of Product.
Het is van belang dat voldaan wordt aan de indicatieve toetsingsgronden, namelijk dat de toepassing zeker, rechtmatig en voldoende hoogwaardig is. In de leidraad wordt dit nader uiteen gezet. Een belangrijk onderdeel van rechtmatig gebruik is namelijk dat het geen risico’s voor mens en milieu oplevert. In principe is het aan het bevoegd gezag om in het kader van hun VTH taken een besluit te nemen over of iets afval is of niet, zij doen dan de toetsing uit de Leidraad als ze twijfelen of iets afval is.
Kunstgras afvoeren naar buitenland
Als u afval wilt uitvoeren, invoeren of door een EU-lidstaat wilt vervoeren, moet u zich houden aan de Europese voorschriften voor het vervoer van afval, de Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen (EVOA). Ook als u afvalstoffen naar andere delen van de wereld wilt overbrengen of vanuit andere delen van de wereld naar de EU wilt halen of doorvoeren, is de EVOA van toepassing. De EVOA geldt niet voor transport van afvalstoffen tussen inrichtingen in Nederland.
Afhankelijk van de behandeling van het afval: kan een groene lijst (niet gevaarlijke afvalstoffen) of oranje lijst (gevaarlijke afvalstoffen) procedure worden gevolgd. Grensoverschrijdend transport van kunstgrasafval dient plaats te vinden binnen de kaders van de EVOA (Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen). Het bevoegd gezag hiervoor is de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Nederlands kunstgras moet ook in het buitenland verwerkt moet worden conform de minimumstandaard uit Landelijk AfvalbeheerPlan (LAP).
Verantwoorde en duurzame verwerking van oude kunstgrasvelden
Het is belangrijk dat de branche nadenkt over de gehele waarde keten van kunstgras en de bijbehorende recycling. Dat begint al bij de vezel producent (de partij die de kunstgras vezel maakt) de kunstgras producent (de partij die kunstgras als product maakt (tuften of weven) en de klant (eis over duurzaamheid / recyclebaar van het gewenste product na afschrijving). Dus alle betrokkenen in de kunstgras waardeketen (van product tot afvalproduct) moeten samen werken & nadenken over de recycling mogelijkheden om van de infill, backing en vezels van gebruikte kunstgrasvelden weer hoogwaardige nieuwe producten te maken.
Zie ook sectorblad 84 van het LAP 3. In LAP3 wordt het landelijke afvalbeheerbeleid voor de periode 2017 tot en met 2023 vastgelegd, met een doorkijk tot 2029. Hierbij een link sectorblad 84: monostromen
Minimumstandaard kunstgras uit het LAP3: “minimumstandaard voor kunstgras is verwerken met als doel zoveel mogelijk monostromen (zand, thermoplasten, thermoharders en elastomeren) af te scheiden“. Vervolgens is de minimum standaard voor deze monostromen recycling of verbranding met energieterugwinning.
Circulaire transitieagenda kunstgras
De transitieagenda gaat over de grote systeemverandering die plaats moet vinden om de omslag te maken van een lineaire naar een circulaire economie. Kunststoffen en dus ook kunstgras valt hier onder.
Kunstgras afkomstig bij renovatie van kunstgrasvelden is in principe een afvalstof. Eventueel gewenst hergebruik (als product) moet vooraf besproken besproken worden met bevoeg gezag. De gewenste toepassing moet aantoonbaan voldaan aan de indicatieve toetsingsgronden, namelijk dat de toepassing zeker, rechtmatig, veilig en voldoende hoogwaardig is.
Belangrijk onderdeel van de aanvraag is: de wetgeving mag geen belemmering zijn voor aantoonbaar veilig en goed en duurzaam hergebruik. Zie versnellingskamer (Stientje van Veldhoven in haar brief aan het kabinet noemde juni 2018) in het kader van de circulaire transitieagenda’s. Daar wil ze wettelijke e.a. belemmeringen op tafel hebben die de transitie naar een circulaire economie vertragen of in de weg liggen, met het doel ze op te heffen. De vraag of hergebruik van gebruikte kunstgrasvelden hoogwaardig genoeg is om niet langer als afval gezien te kunnen worden hoort hier in thuis. De leidraad is daar onderdeel van is.
Hierbij een link naar transitieagenda: Transitie agenda.
Hierbij een link naar transitieagenda kunststoffen: Transitie agenda kunststoffen.
Mooie voorbeelden en producten afkomstige uit de kunstgras recycling industrie
Er zijn de laatste jaren (nog voor de Zembla uitzending) al ontwikkelingen opgestart voor inzet grondstoffen afkomstige van de kunstgras recycling. Door de zembla uitzending is dit proces is een stroomversnelling gekomen, ook als onderdeel van de oplossing “voorkomen kunstgrasberg”.
Recycling is een term die wordt gebruikt voor het opnieuw gebruiken van materialen en grondstoffen van producten. In Vlaanderen wordt dit proces ook wel recyclage genoemd.
Recyclen kan worden vertaald met het opnieuw in de omloop brengen van grondstoffen afkomstig van afval (zoals kunstgras incl. infill). Als de kwaliteit van gerecyclede producten lager is dan de kwaliteit van de oorspronkelijke grondstof dan spreekt men ook wel van downcycling.
De ultieme vorm van “duurzaam” is Cradle to Cradle. Het betekent dat de grondstoffen die je gebruikt volledig hergebruikt kunnen worden, zonder hun waarde te verliezen.
De vrijgekomen kunstgrasvezel kan je niet opnieuw omsmelten (opnieuw extruderen) en opnieuw gebruiken in een nieuwe “”zelfde kwaliteit”” kunstgrasvezel. Tot op heden is dit door de producent van kunstgrasvezel als cradle tot cradle principe zover wij weten niet gelukt. De kwaliteit is slechter dan het oorspronkelijke product.
Hierbij enkele voorbeelden van hergebuik grondstoffen uit kunstgras recycling industrie, veel producten zijn downcycling:
- Vrijgekomen kunstgras vezels toegepast als drainage omhulling:Grain plastics: Link;
- Vrijgekomen kunstgras verwerkt in een E-layer: Econcept;
- Vrijgekomen kunstgras verwerkt in bestrating producten (Stenen) gemaakt van recycle kunstgras;
- Vrijgekomen kunstgras verwerkt in een kantplank (onderdeel van zorgplicht, voorkomen micro-plastic (infill) verspreiding rondom kunstgrasveld) Duvano & W&H sports;
- Vrijgekomen kunstgras verwerkt in picknickbanken;
- Vrijgekomen kunstgras verwerkt in hoogwaardige kunststofindustrie;
- Vrijgekomen kunstgras verwerkt in PE infill (instrooi);
- Vrijgekomen kunstgrasbacking verwerkt in diverse producten in de kunststofindustrie (bloempotten, verkeerspalen etc.);
- Vrijgekomen infill zand: na scheiden en wassen hergebruik als nieuw infillzand nieuw kunstgrasveld (voldoen aan NOC&NSF normen en achtergrondwaarde Bbk);
- Vrijgekomen infill zand: na scheiden en wassen hergebruik in RST (dit gedeelt toegepaste infillzand moet voldoen aan achtergrondwaarde) sporttechnische fundering;
- Vrijgekomen infill zand: na scheiden en wassen hergebruik koeienstallen, zandstraal industrie);
- Vrijgekomen infill zand: na scheiden en wassen hergebruik cunetzand (voldoen aan achtergrondwaarde Bbk);
- Vrijgekomen infill SBR: na scheiden hergebruikt: diverse rubber producten (ladingzekeringstroken, rubbertegels etc, E-layers, asfalt).
Handige links:
Afval uit kunstgras, onderzoek febr. 2019
Uitleg Ingenieur TU Delft probleem recycling
Link: Kunstgras Alliantie
Link : Arena concept.
Hierbij een link naar kennis: artikel kunstgras recycling
Beantwoording kamervragen recycling kunstgras
Kennis: Afval uit kunstgrasvelden